Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Buiten De Orde nr.1 van 2023. Dit artikel heb ik eind februari van dit jaar geschreven, en hoewel dat voor de grote opkomst van de BBB was blijf ik nog steeds bij de standpunten van dit artikel staan.
De laatste paar jaar zijn er protesten van boeren in Nederland. Iedereen kent de beelden van boeren die de snelweg bezetten, of de keer dat de deur van het Groningse provinciehuis er uit werdt geramd.[1]
Deze protesten zijn ontstaan uit onvrede over de maatregelen van de overheid omtrent stikstof (waar boeren zonder twijfel de grootste bijdrage aan leveren) [2] en het algehele gevoel dat ze belazert worden.
Vanwege de manier hoe de protesten tot uiting komen staan ze bij linksradicalen vooral bekend als een reactionair fenomeen en worden gezien als een poging door een kapitalistische klasse om broodnodige hervormingen voor natuurherstel uit de weg te gaan. Wat ik met dit artikel wil aantonen is een meer genuanceerde kijk en hoe wij ons wellicht moeten verhouden tegen hun.
Boeren als precaire kapitalisten
Ondanks het feit dat boeren in de technische zin miljonairs zijn, zit die waarde in de praktijk vooral in de grond van hun bedrijf en is het niet vreemd voor boeren om onder de armoedegrens te leven. [3] Veel bedrijven maken namelijk structureel verlies door de grondkosten. Zo heeft bijvoorbeeld de akkerbouw volgens onderzoek van Het Financiële Dagblad de laatste 22 jaar 16 jaar in het rood gestaan en bij de melkveehouderij is dat zelfs 20. [4] De enige uitzondering lijken glastuinbouwbedrijven te zijn, die alle jaren winst hebben gemaakt. Waarschijnlijk komt dat omdat er minder ruimte nodig is voor deze sector en kan er per stuk grond meer productie worden gedraaid.
Hier komt nog bij dat veel boerenbedrijven grote leningen hebben afgesloten met banken en strikte verplichtingen zijn aangegaan met leveranciers, waardoor het moeilijk voor ze is om steeds nieuwe investeringen te kunnen maken. Bijvoorbeeld voor verduurzamen. [5]
Oftewel, er is vanuit radicaal gedachtegoed veel terechte kritiek mogelijk op agrarische praktijken, van dierenleed tot monocultuur, de algehele kapitalistische aard van landbouwbedrijven en natuurlijk problemen met stikstof. Maar het is goed om in gedachten te houden dat de boeren zelf vaak geen rijke klasse vormen, maar in een precaire situatie zitten.
Reactionaire kant en de agri-lobby
Hoewel boeren dus precaire kapitalisten zijn en dus geen spreekwoordelijke fat cats, is het natuurlijk nog steeds onacceptabel dat er boeren zijn die de stikstof crisis ontkennen en dat bij protestacties vaak de banden aangehaald worden met creeps zoals Baudet. Hierin zit een hoop wrok tegen de overheid vanwege de steeds veranderende maatregelen en een angst voor hun toekomst. [6] Verder is het legitiem om te erkennen hoe lobby’s als de LTO belangrijke veranderingen voortdurend in de weg staan en ook de boerenprotesten gebruiken voor hun eigen financiële belangen. [7] [8] Ik bepleit dus ook niet dat we deze aspecten niet erkennen en afkeuren. Dit zijn namelijk elementen die onverenigbaar zijn met een strijd tegen kapitalisme en de daarbij behorende vernietiging van de natuur.
Mogelijke punten voor solidariteit
Wij als anarchisten kunnen wellicht een perspectief geven waarin de terechte wrok van boeren wordt gescheiden van de meer reactionaire tendensen. Dat we bijvoorbeeld ageren dat boeren verhaal moeten gaan halen bij de Rabobank en FrieslandCampina, maar wel erkennen dat het stikstofprobleem een reële dreiging is voor het welzijn van onze leefomgeving. Verder denk ik hier aan omscholing gefinancierd door de overheid en een landbouw die gebaseerd is op een meer holistische lijk op de natuur. Ik denk hier ook aan bepleitten voor een meer collectieve landbouw gebaseerd op het voeden van de mensheid en niet op het najagen van winst. Oftewel, een socialere en meer ecologisch verantwoordde landbouw, en waar de last van de transitie niet voornamelijk op de schouders neerkomt van de boeren zelf.
.
Bronnen
[1] Algemeen Dagblad: Boerenprotest Groningen loopt uit de hand, woede in Tweede Kamer (https://www.ad.nl/binnenland/boerenprotest-groningen-loopt-uit-de-hand-woede-in-tweede-kamer~a02e96c1/)
[2] RIVM Stikstofcijfers (https://www.rivm.nl/stikstof)
[3] Omroep Brabant: 45 procent van stoppende boeren komt in financiële problemen, blijkt uit Meldpunt Boer Met Kiespijn (https://www.omroepbrabant.nl/nieuws/3134494/45-procent-van-stoppende-boeren-komt-in-financiele-problemen-blijkt-uit-meldpunt-boer-met-kiespijn)
[4] Financieel Dagblad: Landbouw in Nederland maakt bijna altijd verlies (https://fd.nl/economie/1465434/landbouw-in-nederland-maakt-bijna-altijd-verlies-vdb3caNZwmtt)
[5] BNN-VARA: Eurocommissaris Timmermans roept Rabobank op af te boeken op leningen intensieve landbouw (https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/eurocommissaris-timmermans-roept-rabobank-op-af-te-boeken-op-leningen-intensieve-landbouw)
[6] De Groene Amsterdammer: Kijk op Facebook niet de NOS (https://www.groene.nl/artikel/kijk-op-facebook-niet-naar-de-nos)
[7] Greenpeace: Een kijkje achter de schermen van de schimmige landbouwlobyy. (https://www.greenpeace.org/nl/natuur/31375/een-kijkje-achter-de-schermen-van-de-schimmige-landbouwlobby/)
[8] Montesquieu Instituut: Arco Timmermans: ‘De landbouwlobby helpt twijfel zaaien over cijfers en feiten.’ (https://www.montesquieu-instituut.nl/id/vlu376hlljzt/nieuws/arco_timmermans_de_landbouwlobby_helpt?ctx=vi1x2t4cg0yv)